મહારાષ્ટ્ર: રાકેશ મારિયા, IPS તેઓ ભારતના વિશિષ્ટ પોલીસ અધિકારીઓમાંના એક છે. તેમણે મહારાષ્ટ્ર કેડરમાં 36 વર્ષની સેવા આપી અને 2017માં નિવૃત્ત થયા. તેમણે 2020માં, ‘Let Me Say It Now-લેટ મી સે ઈટ નાઉ’ ( હવે મને કહેવા દો) પુસ્તક પ્રકાશિત કર્યું હતું. આ તેમની આત્મકથા છે.
વરિષ્ઠ અધિકારીના સંસ્મરણોમાંથી લોકોને ઘણું જાણવા મળે છે. સર્વિસ દરમિયાન તેમની સાથે કઇ કઈ ઘટનાઓ બની? કેમ બની? તે ઘટનાઓ સમયે કઈ રીતે કામ લીધું? શા માટે અમુક પગલાં લીધાં અને શા માટે અમુક પગલાં ન લીધાં? તે અંગેનો તેમનો દ્રષ્ટિકોણ સમજવા મળે છે.
લેટ મી સે ઈટ નાઉમાં, મારિયા પહેલી વાર પોતાનું મૌન તોડે છે. તે એક નિષ્ઠાવાન અને અડગ પોલીસ અધિકારીની આત્મકથા છે. આ પુસ્તકમાં પ્રસિદ્ધ-ચર્ચાસ્પદ કેસો વિશે પર્દાફાશ કર્યો છે. તેમાં તેમની નિર્ભયતા અને સ્પષ્ટતાને પ્રતિબિંબિત કરે છે. મારિયા એક સ્પષ્ટવક્તા, પ્રામાણિક અધિકારી તરીકે દેખાય છે જેમની પાસે ગુનાની તપાસ કરવાની સહજ કુશળતા હતી. પુસ્તકનું મુખ્ય આકર્ષણ તેમના કાર્યકાળ દરમિયાનના હાઇ-પ્રોફાઇલ કેસો ઉકેલવમાં તેમણે મહત્વની ભૂમિકા ભજવી હતી :
[1] 2006 મુંબઈ ટ્રેન બોમ્બ બ્લાસ્ટ : આ કેસમાં તેમણે તપાસનું નેતૃત્વ કર્યું અને આરોપીઓને દોષિત ઠેરવવામાં મદદ કરી.
[2] 2008 મુંબઈ આતંકવાદી હુમલા (26/11) : તેઓ કંટ્રોલ રૂમની જવાબદારી સંભાળતા હતા અને અજમલ કસાબ (એકમાત્ર જીવિત પકડાયેલા આતંકવાદી)ની પૂછપરછ કરી. પાકિસ્તાન દ્વારા તાલીમ પામેલા આતંકવાદીઓને અરાજકતા ફેલાવવા અને આત્મહત્યા કરવા માટે મોકલવામાં આવ્યા હતા.
[3] શીના બોરા હત્યા કેસ (2015) : તેમના મુંબઈ પોલીસ કમિશનર તરીકેના અંતિમ તબક્કામાં આ કેસ બનેલો, જેમાં એક ઉચ્ચ કક્ષાની સમાજસેવી, ઇન્દ્રાણી મુખર્જી પર એક યુવતી, તેની જ પુત્રીની ક્રૂર હત્યાનો આરોપ મૂકવામાં આવ્યો હતો ! તેમણે તપાસને ઝડપી બનાવી, જેના કારણે તેમને વિવાદોનો સામનો કરવો પડ્યો.
[4] 1993ના કુખ્યાત બોમ્બ વિસ્ફોટોનો સમાવેશ થાય છે જેણે મુંબઈને હચમચાવી નાખ્યું હતું. આ કેસમાં તેમની મહત્વની ભૂમિકા.
કેવી રીતે તેઓ રાજકારણીઓ, બ્યુરોક્રેટ્સ અને મીડિયાના દબાણ સામે લડ્યા તે પુસ્તકમાં જણાવ્યું છે. પોલીસ વ્યવસ્થા કેવી રીતે કાર્ય કરે છે? તપાસોમાં કઈ મુશ્કેલીઓ આવે છે? અને ક્રિમિનલ જસ્ટિસ સિસ્ટમની કમજોરીઓ શું છે? તે બધું ખૂલીને લખ્યું છે. તેમણે હંમેશા નિયમોનું પાલન કર્યું અને અન્યાય સામે લડ્યા, પરંતુ તેના કારણે તેમને વારંવાર ટ્રાન્સફર અને વિવાદોનો સામનો કરવો પડ્યો. અન્યાય સામે લડનાર પોલીસ અધિકારીને અન્યાય સહન કરવો પડે છે ! ચાપલૂસ અધિકારીઓ મલાઇદાર પોસ્ટિંગ મેળવે છે.
આ પુસ્તક માત્ર એક પોલીસ અધિકારીની વાર્તા નથી, પરંતુ ભારતીય પોલીસ વ્યવસ્થાનું આંતરિક ચિત્રણ છે. તે વાચકને પ્રેરણા આપે છે કે કેવી રીતે એક વ્યક્તિ અન્યાય સામે લડી શકે છે ? [સેજન્ય : હિદાયત પરમાર, 28 નવેમ્બર 2025]
BY: રમેશ સવાણી
