કપરાડા: સાંઈનાથ હોસ્પીટલના ડો. હેમંત પટેલ હંમેશા આદિવાસી સમાજના જન જાગૃતિના અને સેવાકીય કાર્યો કરતાં જોવા મળે છે ત્યારે બે દિવસ પહેલાં કપરાડાના ગિરનારાની “ગુંજન કન્યા વિધાલય” માં વિધાર્થીનીઓને સાપની ઓળખ, સર્પદંશ નિવારણ અને પ્રાથમિક સારવાર અંગે માર્ગદર્શન આપ્યું હતું.
Decision News ને મળેલી માહિતી મુજબ વિદ્યાર્થીનીઓને સર્પદંશ વિશે સરળ, સ્પષ્ટ અને વ્યવહારુ માર્ગદર્શન આપતા કહ્યું તે મુદ્દાઓ સહીત સમજીએ..
1. સર્પદંશ વિશે જાગૃતિ
• સાપના પ્રકાર: સાપ ઝેરી અને બિનઝેરી હોય છે. ઝેરી સાપના દંશની ઓળખ (જેમ કે બે નાના છિદ્રો, તીવ્ર દુખાવો, સોજો ) વિશે જણાવો.
• સામાન્ય ઝેરી સાપ: ભારતમાં કોબ્રા, કરૈત, રસેલ્સ વાઈપર અને સૉ-સ્કેલ્ડ વાઈપર જેવા સાપ ઝેરી હોય છે.
• સાપના રહેઠાણ: સાપ સામાન્ય રીતે ઝાડીઓ, ખેતરો, નદીકિનારે કે ઘરની આસપાસના ભીના અને અંધારાવાળા સ્થળોએ રહે છે.
2. સર્પદંશના લક્ષણો
• ઝેરી સાપના દંશના લક્ષણો:
• દંશના સ્થળે તીવ્ર દુખાવો અને સોજો.
• શ્વાસ લેવામાં તકલીફ, ચક્કર, ઉલટી, અથવા બેહોશી.
• દંશના સ્થળે લોહી વહેવું અથવા રંગ બદલાવો.
• બિનઝેરી સાપના દંશ: સામાન્ય રીતે દાંતના નિશાન હોય છે, પણ ઝેરી લક્ષણો નથી હોતા.
3. પ્રાથમિક સારવાર (ફર્સ્ટ એઇડ)
• શું કરવું:
1. શાંત રહો: દર્દીને શાંત રાખો અને ઓછું હલનચલન કરાવો જેથી ઝેર શરીરમાં ઝડપથી ન ફેલાય.
2. દંશની જગ્યા સાફ કરો: હળવા સાબુ અને પાણીથી દંશની જગ્યા સાફ કરો.
3. અંગને નીચું રાખો: જો દંશ હાથ કે પગ પર હોય, તો તેને હૃદયના સ્તરથી નીચું રાખો.
4. તાત્કાલિક હોસ્પિટલ લઈ જાઓ: નજીકની હોસ્પિટલમાં ઝડપથી લઈ જાઓ, જ્યાં એન્ટિ-વેનમ (ઝેર વિરોધી ઈન્જેક્શન) આપી શકાય.
• શું ન કરવું:
• દંશની જગ્યાને કાપશો નહીં કે ચૂસવાનો પ્રયાસ ન કરો.
• દંશ પર બરફ, ગરમ પાણી કે કોઈ દવા ન લગાવો.
• દંશની જગ્યાને ખૂબ ચુસ્ત બાંધશો નહીં.
• દર્દીને દારૂ કે કેફીન આપશો નહીં.
4. નિવારણના ઉપાયો
• સાવચેતી: ઊંચા ઘાસ, ઝાડીઓ કે ખેતરોમાં જતી વખતે બૂટ અને લાંબા કપડાં પહેરો.
• ઘરની આસપાસ સફાઈ: ઘરની આસપાસ કચરો, લાકડાં કે ભીની જગ્યાઓ ન રાખો, જ્યાં સાપ છુપાઈ શકે.
• સાપથી દૂર રહો: સાપને જોઈને ડરાવશો નહીં કે તેનો પીછો ન કરો.
